Basına ve Kamuoyuna;
YENİ EĞİTİM DÖNEMİ BAŞLARKEN VELİLERİN ÖZEL OKULLAR İLE SINAVI
2025-2026 yılı eğitim öğretim dönemi için ilk ders zili 8 Eylül 2025’te çalacak. Bu sene MEB’e tabi olarak örgün eğitim alacak öğrencilerin bir buçuk milyona yakını özel okullara kayıtlıdır. Özellikle büyük şehirlerde özel okula giden öğrencilerin oranı %10’a yaklaşmaktadır. Büyük şehirlerdeki öğrenci yoğunluğu ve devlet okullarındaki sınıf mevcutları da dikkate alınırsa çocuklarını özel okullara yollayan velilerin Millî Eğitim Bakanlığı’nın üzerinden önemli bir yük aldıkları tespit edilmelidir.
Her ne kadar bu okulların ismi özel olsa da verilen hizmetin kamu hizmeti olduğunun ve sadece kâr amacı güdülemeyeceğinin vurgulanması gerekmektedir. Nitekim 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu madde 12’ye göre “Kurumlar, faaliyetlerini sadece kazanç sağlamak için düzenleyemezler. Ancak, Türk Millî Eğitiminin amaçları doğrultusunda eğitimin kalitesini yükseltmek, gelişmelerine fırsat ve imkân verecek yatırımlar ve hizmetler yapmak üzere gelir sağlayabilirler.” Hukuki düzenleme bu şekilde olmakla birlikte zincir ve butik okulların çeşitli kanuna aykırı uygulamaları benimsedikleri ve hukuka aykırı politikalarla kârlarını üst düzeye çıkarma çabası içine girdikleri belirtilmelidir.
Bunun temel nedeni denetim yapacak ve kanuna aykırı davranılmasına izin vermeyecek kurum ve kuruluşların sessizliği, örtülü iznidir.
I. Özel okul velilerinin haklı şikayetlerine konu olan emredici hukuk kurallarına aykırı uygulamalar şu şekilde özetlenebilir:
A. UKOME tarifesi emredici olmasına rağmen UKOME tarifesinin çok üzerinde servis ücretleri talep edilmektedir.
B. Ders kitabı için ücret talep edilemeyecek olmasına rağmen çoğu özel okulun kendi yayınlarının teminini zorunlu tutmakta ve bu yayınlardan fahiş fiyatlar talep etmektedir.
C. Zorunlu tutulamayacak kahvaltı, yemek, ikindi öğünü, kitap-kırtasiye, kıyafet, etüt, uluslararası diploma ve sertifika programı ve benzeri hizmetler zorunlu tutulmakta ve bu hizmetler karşılığında yüksek ücretler talep edilmektedir.
D. Spor, sanat ve akademik etkinlikler gibi ek hizmetlerin ücretleri de her yıl ciddi oranlarda artırmaktadır.
E. Bazı okullarca eğitim ücretine yasal artış sınırının çok üzerinde zam yapılmaktadır.
Ne yazık ki özel okulların bu BİLİNEN hukuka aykırı uygulamaları herhangi bir yaptırım ile karşılaşmadığı için özel okulların bu konulardaki fiyatlandırması da giderek sömürüye dönüşmüştür.
Özel okulların GÖRMEZDEN GELİNEN hukuka aykırı uygulamalarının yanında Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği de velilerin en çok şikâyet ettiği konularda velileri yalnız bırakacak şekilde kaleme alınmıştır. Bu yönetmelik BAKANLIĞIN özel okul sahiplerine, vatandaşından daha yakın olduğunu düşündürtmektedir.
ÖZEL OKULLARDA FAHİŞ FİYATLANDIRMAYA VE ENFLASYON ÜZERİNDE ÜCRET ARTIŞLARINA İZİN VERİLMEKTEDİR.
Şöyle ki Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği ile;
A. Özel okul sahiplerine ara sınıflar için enflasyonun üzerinde ücret artışı yapmaya izin verilmektedir.
B. Özel okullar anasınıfı, birinci sınıf, beşinci sınıf ve lise başlangıcı için açık bir sınıra tabi olmadan ücret belirleyebilmektedir.
C. Özel okullar yemek ücretine hiçbir sınıra tabi olmadan artış yapabilmekte, toplu yemekhane yemekleri için lüks restoran ücretleri talep edilmektedir.
Ülkenin enflasyonun artışının dizginlenmesi konusunda sıkı tedbirler alındığı, kira gibi birçok alanda artışların enflasyon ile sınırlandığı bir dönemde özel okullara hangi ayrıcalıklı konumları gereği enflasyonun üzerinde, sınırsız veya sınırı belli olmayan artış yapma imkanının tanındığı sorgulanmalıdır.
ÖZEL OKULLARIN TÜKETİCİ HUKUKU İHLALLERİ
1. SERVİS ÜCRETLERİNİN UKOME ÜCRETLERİNİN ÇOK ÜZERİNDE BELİRLENMESİ
Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) tarafından belirlenen ücretler, velilerden alınabilecek servis ücretini belirleyen bir "üst sınır" niteliğindedir. Ama neredeyse tüm özel okullar (UKOME) tarafından belirlenen tarifenin çok üzerinde servis ücreti talep etmekte, bu durum yoğun şikayetlere neden olmasına rağmen yaptırım uygulanmadığı için bu şekilde suistimal içeren uygulamalar artarak ve yaygınlaşarak devam etmektedir.
Bu tarifenin üzerinde bir ücret talep edilmesi, emredici kurallara aykırı olduğu için tarifenin üzerinde talep ve tahsil edilen ücret servis hizmeti sağlayıcı açısından sebepsiz zenginleşme teşkil etmektedir. Veli, UKOME ücret tarifesi üzerindeki servis ücretini ödemek zorunda kalsa bile iadesini on yıl içinde talep edebilir. Bunun için velinin UKOME tarifesinin üzerindeki fiyatlandırmaya itiraz etmesi ve ihtirazı kayıt koyarak ödeme yapması yerinde olacaktır. Bunun için servis hizmeti sağlayıcısına UKOME ücreti üzerinde fiyatlandırma yapılmasının hukuka aykırı olduğunun, yasal hakların saklı tutulduğunun belirtilmesi tavsiye edilir. Veli fazla ödenen servis ücretinin iadesi için uyuşmazlık tutarına göre Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesine başvurmalıdır.
2. DÖNEM İÇİNDE SERVİS ÜCRETİNE ZAM TALEP EDİLMESİ
Servis hizmet sağlayıcılarının dönem içinde velilerden artan maliyetler nedeni ile ek ödeme talep edilmesi de çoğu zaman haksız şart teşkil etmektedir. Mecburen bu ek bedeli ödeyen velilerin talebin hukuka aykırı olduğunu belirtmesi ve yukarıda açıklandığı üzere ihtirazi kayıtla ödeme yapmasında fayda bulunmaktadır. Mecburen yapılan fazla ödemenin sonradan iadesi istenebilir. Talep yerine getirilmezse hukuk süreç başlatılmalıdır.
3. DERS KİTAPLARINDAN ÜCRET TALEP EDİLMESİ
Özel okulların tabi olduğu MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARI YÖNETMELİĞİ madde 53/6 da “Okullar tarafından ders kitabı adı altında hiçbir ücret alınamaz”. Buna rağmen uygulamada öğrencilerinden eğitim materyali adıyla ders kitabı temin edilmesi için yüksek ücret talep edilmektedir. İlkokul seviyesi kitapları dahi tıp ve hukuk kitaplarından daha yüksek fiyata satılmaktadır. Bu kitapların çoğu okulların kendi yayınıdır.
Velilerin okulların alınmasını talep ettiği ders kitaplarına ödeme yapmak zorunda kalması durumunda bunun hukuka aykırı haksız bir ödeme teşkil edeceği belirtilmeli, yukarıda açıklandığı üzere ihtirazı kayıt ile ödeme yapılmalıdır.
4. ÖZEL OKULLARIN YEMEK HİZMETİ GİBİ KANUNEN İSTEĞE BAĞLI HİZMETLERİ ZORUNLU TUTMASI VE YÜKSEK ÜCRET TALEP ETMESİ
Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği madde 53/5 de, yemek, kahvaltı, pansiyon/yatakhane, kitap-kırtasiye, kıyafet, etüt, uluslararası diploma ve sertifika programı ve benzeri hizmetlerden ancak talep eden veliler yararlanır. Özel okullar, eğitim ücreti dışında ek hizmetleri velilere dayatamaz. Bu hizmetlerin satın alınması zorunlu tutulamaz. Buna rağmen birçok özel okulda özellikle kahvaltı, öğle yemeği ve ara öğün zorunlu tutulmakta ve bu hizmetlerden okul ücreti ile yarışan ücretler talep edilmektedir.
Bu çerçevede veliler bu hizmetlerden hiç yararlanmamayı veya sadece öğle yemeğinden yararlanmayı talep edebilirler. Bu talepleri özel okul yönetimi tarafından kabul edilmeyen veliler, kahvaltı, yemek veya ara öğün hizmeti talep etmediklerini vurgulamak kaydıyla sonradan bunlar için fazladan yaptıkları ödemenin iadesini sonradan isteyebilirler.
Velilerin belirli yayınevlerinden alınan kitapları, okulun belirlediği kırtasiye malzemelerini satın almaya mecbur bırakılması da yönetmelik hükümlerine açıkça aykırıdır ve veliler bu durumları Tüketici Hakem Heyeti veya mahkemeye taşıyarak zorunlu tutulan ek hizmetlerin iptalini ve/veya fazla ödemenin iadesini talep edebilirler.
5. EĞİTİM ÜCRETLERİNE YASAL SINIRLAMA ÜZERİNDE ZAM YAPILMASI
Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği madde 53/1 de ara sınıflar için eğitim ücreti artışı (bir önceki yılın ortalama [(Yİ-ÜFE+bir önceki yılın ortalama TÜFE)/2] + %5 artışı ile sınırlandırılmıştır. Eğitim ücretine bu orandan fazla zam yapılması emredici hukuk kurallarına aykırıdır.
Özel okullar, öğrenci kayıt sözleşmelerine yönetmelik hükümlerine aykırı ve velilerin aleyhine hükümler ekleyebilmektedir. Örneğin sözleşmelerde gelecek yıl ücretlerinin, okul yönetimi tarafından belirlenen liste fiyatına göre hesaplanacağı şeklinde ifadeler eklenmesi ile, yönetmelikte belirtilen zam sınırları dolaylı şekilde aşılmaya çalışılmaktadır. Ancak, bu tür hükümler hukuken geçersizdir.
Bu oranı aşan zam oranı ile eğitim ücreti ödeyen velilerin fazla ödemenin iadesini istemesi mümkündür. Ayrıca veliler, haksız şart içeren bu tür sözleşmelere karşı Tüketici Mahkemesi’ne başvurarak iptal talep edebilirler. Velinin hukuka aykırılığı belirtmesi ve yasal haklarını saklı tutması tavsiye edilir.
6. YEMEK ÜCRETLERİNE ENFLASYONUN ÇOK ÜZERİNDE ZAM YAPILMASI
Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği madde 53/1, Eğitim ücreti artışı bu şekilde emredici hukuk kuralı ile sınırlandırılmışken yemek ücretlerinde herhangi bir AÇIK fiyat artış sınırı getirilmediği görülmektedir. Özel okullarda yemek ücreti artışında bu şekilde açık bir artış sınırı getirilmemiş olması nedeniyle kimi okullarda yemek ücretlerine yüksek zamlar yapıldığı tespit edilmelidir. Yemek artışı, eğitim ücretindeki artış sınırının etrafından dolanmak için kullanılmaktadır.
Her ne kadar Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği ile yemek ücret artışına bir sınır getirilmemiş olsa da tüm sözleşmeler için geçerli olan sınırlamalar yemek ücret artışına ilişkin de bir sınır teşkil edecektir. Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunu Ek Madde 1’e göre “Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamaz.” Dolayısıyla okul yemek ücretine de fahiş zam yapılamaz. Bu noktada fahiş zammın ne olduğu değerlendirilmelidir. On iki aylık ortalama TÜFE, yıllık enflasyon oranının üzerinde zam yapılması ve özellikle bir çocuğun yiyebileceği miktar düşünüldüğünde günlük yemek fiyatının toplu alım ve toplu sunumlardaki piyasadaki yemek fiyatının çok üzerine çıkıyor olması aşırılığa işaret eder. Bu durumda Haksız Fiyat Değerlendirme Kuruluna şikâyette bulunulması önemlidir.
7. KADEME GEÇİŞLERİNDE FAHİŞ ZAM SINIRININ BELİRSİZLİĞİ
Özel okullarda bir diğer sorun, kademe geçişlerinde yüksek fiyat artışlarının uygulanmasıdır. Son değişikle bu noktadaki keyfiliğe son vermek için getirilen fahiş artış sınırlaması muğlaktır. Suistimal edilmektedir. İlkokula başlayan, ilkokuldan ortaokula veya ortaokuldan liseye geçen öğrenciler için talep edilen ücretlere enflasyonun çok üzerinde zam yapılması artışın fahiş olduğuna işaret eder. Aynı eğitim döneminin birinci sınıf ile ikinci sınıf ücretleri arasında gerekçelendiremeyecek yüksek fiyat farkı olması da fiyatlandırmanın fahiş olduğunu ortaya koyar.
VELİLERİN SAHİP OLDUĞU HUKUKİ OLANAKLAR
İlk başta belirtmek gerekir ki, eğitim hakkı, en temel haklardan biridir. Anayasa hükümleri, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları uyarınca bütün eğitim, öğrenim alanlarını kapsamaktadır. Aksi ise, eğitimin öngörülemez bir biçimde kısıtlanmasına ve eğitim hakkının ihlaline yol açacaktır.
Öğrenci ve veli, eğitim hizmetinden sözleşme süresi boyunca ve sözleşme şartları çerçevesinde beklenen faydayı azaltan veya ortadan kaldıran hiçbir durumu kabullenmek zorunda değildir. Ne var ki, akdedilen sözleşme kapsamında ilgili öğretim yılında sunulması gereken hizmete ilişkin maddi, hukuki veya ekonomik eksikliklerin ortaya çıkması halinde, bu hizmetin yeniden ifası, eğitim hizmetinin zamana bağlı niteliği gereği mümkün değildir. Özel okulların sunduğu hizmetin bu özelliği de tespit edilmelidir.
Yukarıda açıkladığımız ücret iadesi taleplerine ek olarak özel okulların suistimal içeren uygulamalarının düzelmesi için velilerin haklı şikayetlerinde ısrarcı olmaları ve süreci takip etmeleri gerekmektedir. Ücret iadesi taleplerine ek olarak şu şikâyet imkanlarından yararlanılabilir.
• Özel okullarda alternatif servis, yemek, kitap hizmeti sağlayıcıları söz konusu olmadığı düşünüldüğünde okulun bu hizmetler için ilgili pazarda hâkim durumda olduğu kabul edilmeli ve emredici kurallara aykırı aşırı fiyat artışı Rekabet Kurulu’na şikâyet edilmelidir.
Özellikle zincir okulların kayıtlı öğrenci sayısı ile geniş bir pazara hâkim oldukları, kendi öğrencileri için yemek, kitap ve servis hizmeti sunumu konusunda tekel konumunda oldukları dikkate alınmadır. Eğitim hizmeti ile yemek ücretinin veya kitap alınmasının zorunlu tutulması hâkim durumun kötüye kullanılması, kanunda sayılan hâkim durumun kötüye kullanılması örneklerine uymaktadır.
• Alo 175 yada CİMER üzerinden şikâyette bulunulabilir. Veliler hukuka aykırı uygulamaları Millî Eğitim Bakanlığına şikâyet edebilirler. Bakanlık denetimler sonucunda özel okullara idari para cezası kesebilir veya hukuka aykırı zamları iptal edebilir.
• UKOME tarifesine uyulmaması, aynı zamanda idari bir kuralın ihlalidir. Veli, bu durumu ilgili Büyükşehir Belediyesi'ne veya doğrudan UKOME'ye şikâyet edebilir.
• 2025 yılı için değeri 149.000 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda il ve ilçe tüketici hakem heyetine başvurulacaktır. Tüketici hakem heyetlerine başvurularak fazla ödenen ücretin iadesi istenebilir. Bu miktarın üzerindeki uyuşmazlıklarda önce arabulucuya sonra Tüketici Mahkemesine başvurulmalıdır.
ÖZEL OKULLAR BU ZAMLARI HANGİ GEREKÇELERLE UYGULUYOR?
Özel okullar, ücret artışlarını genellikle ekonomik koşullar ve hizmet kalitesi gibi gerekçelerle savunmaktadır.
Kira, personel maaşları, enerji giderleri ve diğer işletme maliyetlerindeki artışlar okullar tarafından zamların temel gerekçesi olarak ileri sürülmekteyse de bu gerekçelerin yerindeliği şüphelidir. Zira öğretmen maaşlarını kaşıkla artıran özel okullar eğitim ücretine kepçeyle zam istemektedir. Kira artış sınırlamalarından özel okullar da istifade etmekte, birçok özel okul kendi kurucusunun taşınmazını kullanmaktadır.
Bu giderlerin bahane edilerek eğitim ücretlerine fahiş zamlar yapılması, velilerden hukuka aykırı ücretlendirmeler ile ek ödemeler alınmalı kabul edilemez. Ayrıca bazı okullar, dövize endeksli giderlerini gerekçe göstererek kur dalgalanmalarına bağlı zam yapmaktadır; ancak öğretmen maaşları ve çoğu gider Türk Lirası üzerinden ödendiğinden, döviz kuru bahanesi sınırlı bir hukuki geçerliliğe sahiptir. Diğer yandan birçok özel okulun döviz kurundaki artışın üzerinde zam istediği tespit edilmektedir. Okulların sıklıkla dile getirdiği bir diğer gerekçe eğitim kalitesinin artırılmasıdır; ne var ki, eğitim kalitesinde iyileştirme sağlandığı ortaya konulmadan öğrencilere hukuka aykırı biçimde yapılan zamları meşrulaştırmaz.
Gerçek şudur ki kamu hizmetinin özel sektöre gördürüldüğü diğer birçok alanda olduğu gibi denetimsizlik, göstermelik denetimler özel okulların tüketici hukukuna aykırılıklarını ve velileri suistimallerini beslemektedir. Gelinen noktada özel okulların hukuka aykırılık konusunda gemi azıya aldıkları tespit edilmelidir.
Milli Eğitim Bakanlığını ve ilgili tüm kurumları eğitim alanındaki hukuka aykırı tüm uygulamalara karşı başta denetimler olmak üzere görevlerini yaparak yetkilerini kullanmaya çağırıyoruz.
|
ANKET (06.02.2009 )
Devamı..